Mija 41 lat od podpisania porozumień sierpniowych. 31 sierpnia 1980 r. Lech Wałęsa, reprezentując strajkujących stoczniowców, podpisał w Stoczni Gdańskiej umowę z ówczesną władzą ludową. Strajki dobiegły końca, a Polska i cała Europa Środkowa i Wschodnia stanęły u progu wolności. Rozpoczął się proces obalania komunizmu. Podobne trzy umowy zostały podpisane: 30 sierpnia w Szczecinie, 3 września w Jastrzębiu – Zdroju i 11 września w Hucie Katowice, jednak do historii przeszło porozumienie z Gdańska.

Graf. MSWiA.

Pierwsze strajki latem 1980 r. rozpoczęły się w Lublinie i w Świdniku. Wtedy zaczęły się rozprzestrzeniać po kraju. Najważniejszy, w Stoczni Gdańskiej, rozpoczęły 14 sierpnia Wolne Związki Zawodowe. Żądano przywrócenia do pracy Anny Walentynowicz i Lecha Wałęsy. Wałęsa przybył do stoczni i objął kierownictwo strajku, godząc się na zakończeniu protestu po uzyskaniu obietnicy realizacji postulatów płacowych.

Na wniosek strajkujących ogłoszono jednak strajk okupacyjny i solidarnościowy z innymi zakładami. Żądania strajkujących w Stoczni Gdańskiej zawarto w 21 punktach. Dotyczyły one m. in. możliwości rejestracji wolnych, niezależnych i samorządnych związków zawodowych, co otworzyło drogę do legalnego działania Solidarności. Kolejne mówiły o zniesieniu cenzury, przywróceniu do pracy represjonowanych pracowników oraz o reformie gospodarczej, która zakładała samorząd przedsiębiorstw. Domagano się również zniesienia przywilejów partyjnych, przestrzegania konstytucji w kwestiach wolności słowa i społecznego dostępu do mediów. Międzyzakładowy Komitet Strajkowy (MKS) w Stoczni Gdańskiej ogłosił postulaty 17 sierpnia. Wywieszono je spisane na tablicach przy bramie nr 2.

Mimo że wciąż starano się złamać strajkujących, 21 sierpnia przyjechała do Gdańska komisja rządowa. Dwa dni później rozpoczęto rozmowy. 28 sierpnia MKS reprezentował już blisko 700 tysięcy strajkujących pracowników z 700 zakładów w kraju, dlatego strajkujący zaproponowali, żeby umowa z rządem miała charakter ogólnopolski. Dokument końcowy podpisano 31 sierpnia o godz. 16.00.

W 2003 r. sierpniowe postulaty zostały wpisane na listę UNESCO najważniejszych dokumentów świata. Oryginalne tablice od 2014 r. można oglądać w Europejskim Centrum Solidarności w Gdańskim.

Sejm Rzeczypospolitej Polskiej ustanowił dzień 31 sierpnia świętem państwowym 27 lipca 2005 r. Dzień Solidarności i Wolności obchodzony był po raz pierwszy w 25. rocznicę Porozumień Sierpniowych, 31 sierpnia 2005 roku.

Inf. UM Brusy, Narodowe Centrum Kultury.