Zbliżają się żniwa, czyli jeden z najbardziej intensywnych okresów w roku związany ze zbiorem zbóż i innych płodów rolnych. Rolnicy pracujący w polu, częściej niż zazwyczaj narażeni są na zagrożenia wypadkowe związane z koszeniem zbóż i traw, prasowaniem oraz transportem płodów rolnych (ziarna, słomy oraz siana).

Żniwa to czas wzmożonej pracy, w nieprzewidywalnych warunkach atmosferycznych (wysokie temperatury, deszcze), związanej z obsługą skomplikowanych maszyn rolniczych, a niektóre z nich używane są tylko w tym okresie (np. kombajn zbożowy). Żniwom zwykle towarzyszy zmęczenie, brak przerw oraz pośpiech, dlatego w tym okresie dochodzi do wielu niebezpiecznych zdarzeń, w wyniku których rolnicy oraz członkowie ich rodzin doznają licznych urazów.

Placówka Terenowa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego w Chojnicach zwraca uwagę, by w tym okresie szczególnie pamiętać o bezpieczeństwie. Istotne dla bezpiecznej i efektywnej pracy w gospodarstwie rolnym jest dbanie o zdrowie oraz zapewnienie bezpieczeństwa wszystkim osobom przebywającym na terenie gospodarstwa. Praca podczas żniw wymaga nie tylko angażowania sił fizycznych, ale także prawidłowej organizacji. Wielogodzinna, monotonna praca, brak przerw na odpoczynek, wysokie temperatury i ekspozycja na oddziaływanie promieni słonecznych mogą doprowadzić   do przegrzania organizmu oraz zmęczenia, które w znaczącym stopniu wpływają na zdolność koncentracji, a tym samym zwiększają ryzyko wystąpienia wypadków i urazów.

Placówka Terenowa KRUS w Chojnicach przypomina, że właściwa organizacja pracy, np. wcześniejsze przygotowanie maszyn i urządzeń oraz powierzchni magazynowych, a także podział wykonywanych czynności adekwatny do możliwości zdrowotnych i indywidualnych predyspozycji oraz zapewnienie odpowiedniej opieki najmłodszym, jest istotna dla bezpieczeństwa pracy oraz zapewnienia dobrostanu rolnika mającego wpływ na komfort i efektywność pracy.

Podczas pracy z maszynami w okresie żniw rolnik narażony jest na:

•  pochwycenie lub skaleczenie przez ruchome części;
•  uderzenie przez zerwany element – pas, linę, łańcuch;
•  przygniecenie przez przewożony materiał lub maszynę (np. podczas sprzęgania);
•  upadek, przejechanie, potrącenie.

Aby praca podczas żniw była bezpieczna Placówka Terenowa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego w Chojnicach zaleca zapoznanie się z poniższymi wytycznymi:

• Prace w gospodarstwie rolnym należy planować z wyprzedzeniem, by wyeliminować ich spiętrzenie i towarzyszący temu pośpiech, a także uwzględniać w czasie dnia pracy przerwy na odpoczynek oraz regularne spożywanie posiłków i napojów.
• W czasie upałów osłaniać ciało przed nadmiarem słońca i spożywać duże ilości płynów.
• Podczas prac zbiorowych (przy zaangażowaniu min. 2 osób) należy ustalić jasny sposób porozumiewania się.
• Przed sezonem żniwnym należy dokonać przeglądu i konserwacji maszyn – dokładnie sprawdzić stan techniczny wszystkich maszyn i urządzeń rolniczych. Regulacja, konserwacja i naprawa uszkodzeń może zapobiec awariom w czasie prac polowych. Przed rozpoczęciem jakichkolwiek prac związanych z konserwacją, naprawą, regulacją czy oczyszczeniem maszyny należy pamiętać o zabezpieczeniu jej przed niekontrolowanym przesunięciem i opadnięciem, a także bezwzględnie wyłączać napęd i zaczekać do zatrzymania jej elementów ruchomych. Ciągnik i przyczepa powinny mieć zawsze sprawną i widoczną sygnalizację świetlną oraz trójkąt wyróżniający pojazd wolnobieżny, a także posiadać aktualne badania techniczne i ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej.
• Ciągnik i maszyny samobieżne powinny być wyposażone w apteczkę oraz w gaśnicę proszkową, a kombajn – dodatkowo w gaśnicę pianową.
• Należy dbać o ład i porządek w obejściu gospodarstwa, a zwłaszcza na ciągach komunikacyjnych.
• Osoby kierujące ciągnikami, samojezdnymi maszynami rolniczymi oraz ciągnikami z zawieszanymi, półzawieszanymi i przyczepianymi maszynami i narzędziami rolniczymi,   a także innymi pojazdami powinny posiadać odpowiednie uprawnienia oraz przestrzegać prawa o ruchu drogowym.
• Bezpośrednią obsługę maszyn rolniczych należy powierzać tylko osobom znającym sposób ich działania opisany w instrukcji obsługi, oznakowanie ostrzegawcze i informacyjne oraz zapoznanym z obowiązującymi przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy w zakresie ich obsługi.
• Podczas obsługi maszyn rolniczych należy nosić odzież, obuwie robocze oraz środki ochrony indywidualnej dostosowane do występujących zagrożeń. Odzież powinna przylegać do ciała i umożliwiać swobodę ruchów; nie może posiadać zwisających lub odstających elementów.
• Części ruchome maszyn i urządzeń rolniczych służące do ich napędu, tj. koła pasowe, pasy, koła zębate, łańcuchy pędne, wały przegubowo-teleskopowe, przeguby, noże sieczkarni i siekaczy oraz inne podobne urządzenia znajdujące się do 2,5 m od poziomu podłogi należy osłonić w sposób zapewniający bezpieczną ich obsługę. Wały przegubowo-teleskopowe powinny być osłonięte na całej długości i wyposażone w łańcuszki stabilizujące osłonę. Osłon lub innych urządzeń zabezpieczających nie wolno demontować, a w czasie pracy maszyny lub jej urządzenia napędzającego – nie wolno ich zakładać, odchylać lub zdejmować.
• Agregowanie i odczepianie maszyn od ciągnika powinien wykonywać kierowca. Sworzeń łączący zaczep maszyny lub narzędzia z belką zaczepową ciągnika rolniczego należy zabezpieczyć przed wypadnięciem odpowiednią zatyczką lub zapadką. Przy rozprzęganiu maszyn używanych do transportu (np. przyczep, beczkowozów) należy zabezpieczyć je przed przetaczaniem się poprzez podkładanie klinów pod koła, szczególnie gdy maszyny rozprzęga się na wzniesieniach lub nierównościach terenu.
• Przed uruchomieniem maszyny należy sprawdzić, czy w zasięgu działania urządzeń pędnych lub zespołów roboczych nie przebywają ludzie lub nie znajdują się pozostawione narzędzia np. klucze, młotki.
• Po każdym zatrzymaniu ciągnika i maszyny współpracującej kierowca przed zejściem z siedziska powinien wyłączyć napęd wałka przekaźnikowego, wyłączyć silnik oraz zaciągnąć hamulec ręczny.
• Podczas obsługi urządzeń z ruchomymi elementami roboczymi (tnącymi, gniotącymi, rozdrabniającymi) należy bezwzględnie unikać manipulowania rękami w ich pobliżu, a rozdrabniany materiał można przesuwać wyłącznie za pomocą drewnianych popychaczy i łopatek dostosowanych  do tego celu.
• W czasie pracy maszyny nie wolno z niej schodzić, wchodzić, wskakiwać lub zeskakiwać, stawać na dyszlach, zaczepach i ramach maszyny.
• Przewóz osób może odbywać się tylko pojazdem do tego przeznaczonym lub przystosowanym. Liczba przewożonych osób nie może przekraczać liczby miejsc określonych w dowodzie rejestracyjnym. Niedopuszczalne jest przewożenie zarówno osób, jak i ciężkich czy ostrych przedmiotów na transportowanych ziemiopłodach i innych ładunkach.
• Wchodzenie i schodzenie z przyczep lub wozów niewyposażonych na stałe w drabinki lub stopnie powinno odbywać się przy użyciu drabiny przewożonej na przyczepie lub wozie.
• Należy pamiętać, że prowadząc kombajn zbożowy po drodze publicznej, heder powinien być odłączony od kombajnu i przewożony na odpowiednim wózku transportowym.
• Przed uruchomieniem kombajnu należy ostrzec sygnałem dźwiękowym osoby przebywające w jego pobliżu.
• W trakcie pracy kombajnu, na pomoście (w kabinie) nie powinny znajdować się żadne osoby poza operatorem.
• Należy monitorować warunki pogodowe – praca podczas ekstremalnych warunków pogodowych, takich jak upał czy burza, może być niebezpieczna. Dostosowywać plan pracy do aktualnie panujących i prognozowanych warunków pogodowych. W miarę możliwości nie pracować w południe przy dużym oddziaływaniu promieni słonecznych.

Przestrzeganie wyżej wymienionych zasad dotyczących bezpieczeństwa i ochrony zdrowia pozwali na zadbanie o zdrowie i bezpieczeństwo własne i bliskich osób oraz zminimalizuje ryzyko wystąpienia wypadków oraz urazów podczas pracy.  

Placówka Terenowa KRUS w Chojnicach zachęca do zapoznania się z listami kontrolnymi dostępnymi pod adresem: https://www.gov.pl/web/krus/listy-kontrolne, przy pomocy których można kompleksowo zidentyfikować potencjalne źródła zagrożeń występujących w gospodarstwie, podczas pracy. Określenie nieprawidłowości w środowisku pracy i życia rolnika, a następnie ich likwidowanie, to dobry początek w dążeniu do zadbania o bezpieczeństwo.

Rolniku! Pamiętaj – to Ty odpowiadasz za zdrowie i życie swoje oraz Twoich najbliższych, dlatego warto przestrzegać zasad bezpieczeństwa na każdym etapie prac polowych.

Opracowano na podstawie:
https://www.gov.pl/web/krus/kampanie-prewencyjne
https://www.gov.pl/web/krus/madrze-postepujesz-wypadku-nie-spowodujesz
https://www.gov.pl/web/krus/aktualnosci-prewencyjne
https://www.gov.pl/web/krus/broszury