Marcin Piekarski
Wysoka Zaborska
Wioska jest położona w niewielkiej, pokrytej łąkami dolinie, przez którą przepływa rzeczka Młosienica. Do niedawna wieś stanowiła naturalny skansen z zabytkowymi domami. Przed wjazdem do wsi od strony Leśna, znajduje się polna kapliczka z 1900 r., otoczona brzozami. Ciekawostką są, znajdujące się na niej inskrypcja żołnierzy, którzy maszerowali tędy w czasie I wojny światowej.
Przymuszewo
Przymuszewo to siedziba nadleśnictwa. Tu w 1904 r., w rodzinie Żmuda Trzebiatowskich, przyszła na świat Anna Łajming, wielka pisarka kaszubska, autorka widowisk, opowiadań i wspomnień utrzymanych w literackiej formie powieściowej. Pisała po polsku, ale liczne dialogi wyraża w żywym nawet sto lat temu, języku kaszubskim. W swoich opowiadaniach powraca do świata dzieciństwa i młodości, spędzonych wśród kaszubskich pustkowi. W otoczeniu borów, piaszczystych wzgórz i błękitnych jezior jej bohaterowie wiodą życie surowe, ubogie, ale uczciwe i pełne życzliwości dla świata i ludzi.
Będąc w Przymuszewie, warto zwrócić uwagę na rosnące przy szkole podstawowej dęby: są to Piłsudski, Mościcki i Haller, posadzone w 1904 r. na pamiątkę uchwalenia Konstytucji 3 Maja.
Orlik
Orlik to niewielka wieś położona nad rzeką Młosiną, w sąsiedztwie wsi Lamk W miejscowości znajduje się klasztor Sióstr Franciszkanek od Pokuty i Miłości Chrześcijańskiej. Budynek pochodzi z początku XX wieku, otoczony jest parkiem z pomnikowymi dębami oraz cmentarzem. Nieopodal świetlicy wiejskiej, za rzeką, na terenie gospodarstwa p. Czapiewskiego, za zabudowaniami gospodarczymi, rośnie 5 gigantycznych pomnikowych drzew – 2 dęby i 3 jesiony. Będąc tu warto zobaczyć dwa pomnikowe jałowce rosnące przy posesji pani sołtys Magdaleny Rogali.
Wszystko to zobaczyć można z niebieskiego Szlaku Zbrzycy, który tędy biegnie od Wiela do Leśna i dalej doliną Zbrzycy do Swornegaci.
Męcikał
Męcikał to malownicza wieś położona w południowej części gminy Brusy. Powstała w miejscu średniowiecznej karczmy, położonej przy brodzie nad brzegami Brdy, która jest jedną z kilkunastu rzek przepływających przez gminę Brusy.
Nazwa miejscowości pochodzi od mącenia wody przy przekraczaniu rzeki. Męcikał to bardzo atrakcyjne miejsce dla miłośników kajakarstwa. Brda przyciąga swoim pięknem, jest najdłuższym, najciekawszym i najpiękniejszym szlakiem kajakowym w Polsce. Na wschód od wsi znajduje się jezioro Trzemeszno, spokojne miejsce dla miłośników kąpieli. Istotnym walorem miejscowości jest jej dogodna lokalizacja przy drodze wojewódzkiej nr 235 na trasie Kościerzyna – Chojnice oraz znajdujące się przystanki: PKS i PKP. Położenie wśród rozlicznych lasów sprawia, że miejscowość ta chętnie odwiedzana jest przez miłośników runa leśnego. Turysta dotrze do Męcikału czerwonym Kaszubskim Szlakiem im. Juliana Rydzkowskiego z Chojnic przez Park Narodowy „Bory Tucholskie”. Szlak ten krzyżuje się z niebieskim Szlakiem Brdy.
Na terenie wsi znajduje się wiele domków letniskowych oraz kwater agroturystycznych. Można tu również skorzystać z przejażdżek bryczkami po kaszubskich lasach. Będąc w Męcikale, warto na chwilę zatrzymać się przy wybudowanym w latach 2006 – 2011 kościele pw. Błogosławionego ks. Jozefa Jankowskiego.
W 2010 r., dzięki unijnemu wsparciu, wybudowano pieszo – rowerową kładkę na Brdzie. Stała się ona atrakcją turystyczną. Realizacja inwestycji przyczyniła się także do wzrostu bezpieczeństwa mieszkańców i przebywających tu turystów.
Będący południową bramą Kaszub, Męcikał, znany jest z tradycji patriotycznych i partyzanckich. W 1898 r. odbyła się we wsi manifestacja przeciwko germanizacji. W okresie II wojny światowej Męcikał i okoliczne bory stały się ważnym terenem działania partyzantów „Gryfa Pomorskiego”. W dniach 21-22 marca 1944 r. stoczono krwawą walkę o bunkier „Zielony Pałac”. Upamiętnia to pomnik przy drodze w Męcikale, jak też pamiątkowa tablica, kamień i krzyż przy pozostałościach „Zielonego Pałacu”, znajdujący się w odległości 4 km od wsi. Można tam dotrzeć czarnym szlakiem prowadzącym od szkoły podstawowej w Męcikale.
Leśno
Leśno jest jedną z najciekawszych miejscowości w okolicy Brus. Wieś usytuowana jest malowniczo nad jeziorami: Leśno Górne i Leśno Dolne. Obszar ten swoją obecną rzeźbę zawdzięcza ostatniemu bałtyckiemu zlodowaceniu, które miało miejsce około 15 tys. lat temu. Działalność lądolodu utworzyła krajobraz rozległych pofałdowanych pól morenowych i sandrowych, pociętych dolinami rzek i rynnami jezior.
Pierwsze wzmianki o wsi pochodzą z 1354 r., kiedy to została ona nadana rycerzowi Dytrychowi von Leystenowi przez Wielkiego Mistrza Zakonu Winrycha von Kniprode.
We wsi znajduje się, pięknie położony, pochodzący z XVII wieku kościół pw. Podwyższenia Krzyża Świętego. Jest to jeden z najlepiej zachowanych i najbardziej oryginalnych drewnianych kościołów kaszubskich. Jego fundatorką była królowa Maria Ludwika Gonzaga.
Nieopodal niego, na wzniesieniu, usytuowany jest dwór, który niegdyś stanowił majątek rodziny Cietrzew – Sikorskich. Wokół dworu, aż do jeziora, ciągnie się piękny park podworski.
Leśno to ważny ośrodek turystyczny znajdujący się na przecięciu szlaków: Zaborskiego (zielony), literackiego Anny Łajming (czarno-żółty) i Zbrzycy (niebieski). W okolicy znajduje się wiele kwater agroturystycznych oraz ścieżka kulturowa „Kamienne Kregi”.
Laska
Laska to niewielka wieś położona malowniczo na terenie Zaborskiego parku Krajobrazowego u ujścia rzeki Kulawy do Zbrzycy, miedzy objętym ochroną jeziorem Laska a jeziorem Zmarłe. W miejscowości rozpoczyna się trasa ścieżki przyrodniczej Doliny Kulawy, podążając na południe zaś docieramy do rezerwatów Jezioro Nawionek i Piecki. Atrakcyjna lokalizacja oraz nieskazitelna przyroda sprawiają, że miejscowość ta chętnie odwiedzana jest przez turystów. Wieś dobrze znana jest kolarzom. Co roku staje się miejscem przystankowym cyklistów, biorących udział w Maratonie Rowerowym KaszebeRunda, odbywającym się w drugiej połowie maja.
Kosobudy
Wieś położona na trasie Brusy – Czersk. Pierwsza wiadomość o istnieniu dworu w Kosobudach pochodzi z 1326 r.
Nad wsią góruje figura Świętego Jana Nepomucena wykonana w 1925 r. jako wotum wdzięczności ocalałych z pożogi I wojny światowej mieszkańców. Najcenniejszym zabytkiem wsi jest kościół parafialny pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa.
Z miejscowością wiąże się wydarzenie historyczne, a mianowicie starcie ze Szwedami. Szwedzkie wojska zgrupowały się pomiędzy Kosobudami a Brodą, aby dokonać uderzenia na Kosobudy. W lesie za wsią, niedaleko Brody, 2 września 1659 r. miało miejsce wielkie starcie z najeźdźcą szwedzkim. Hetman Czarniecki dowodzący wojskami I Rzeczypospolitej zaskoczył śpiących Szwedów o świcie. Siły zbrojne Szwecji zostały wycięte przez polski oręż. Podczas II wojny światowej w trakcie przygotowywania nasypu pod przyszłą trasę Berlin – Królewiec, Niemcy przypadkiem natrafili w miejscu bitwy na około 200 szkieletów ludzkich. Legenda głosi, że walka pomiędzy wojskami była szczególnie krwawa. Ziemia w tym miejscu miała tak bardzo przesiąknąć krwią, że zmieniła barwę na czerwonawą. Zdarzenie to upamiętnia krzyż ustawiony nad rzeką Korzenicą przy drodze wiodącej z Kosobud do Brody.
Czyczkowy
Stara wieś włościańska istniała już w okresie panowania książąt pomorskich. W 1354 r. Zygfryd von Garlichskein ulokował wieś na prawie chełmińskim. We wsi zachowały się drewniane chaty z XIX wieku. Przy wjeździe do wsi stoi odnowiona figura Chrystusa Króla.
Tu urodził się błogosławiony ks. Józef Jankowski, zamordowany przez hitlerowców w Auschwitz, Patron Miasta i Gminy Brusy i tutejszej szkoły podstawowej. Obok jego domu rodzinnego wzniesiono pamiątkową kapliczkę.
W pobliskiej świetlicy wiejskiej działa Teatr Obrzędu Ludowego „Zaboracy”, grupa z wieloletnimi tradycjami, wystawiająca kaszubskie sztuki, m.in.: „Gdzie jest Balbina?” Anny Łajming czy przypominającą stare obrzędy kaszubskie np.: „ścinanie kani”.
Czernica
Czernica to niewielka miejscowość letniskowa. Atrakcyjna lokalizacja nad Czernicką Strugą, w pobliżu jej ujścia do Brdy, przepływającej tu przez rynnowe jeziora: Dybrzk i Kosobudno sprzyja spacerom. Jeziora te są dogodnymi akwenami do uprawniania sportów. Znajduje się tutaj plaża oraz wypożyczalnia sprzętu wodnego.
Przy miejscowej leśniczówce, Nadleśnictwo Przymuszewo wytyczyło ścieżkę przyrodniczą składającą się z ośmiu przystanków. Jej początek oznakowany został tablicą informacyjną przy drodze prowadzącej w kierunku miejscowości Czyczkowy.
Szczególne miejsce we wsi zajmuje przydrożna kapliczka upamiętniająca dwukrotny pobyt ks. Karola Wojtyły, późniejszego papieża Jana Pawła II, w latach 1953 i 1966 na Zaborskiej Ziemi podczas spływów kajakowych Brdą. Urokliwe centrum miejscowości stanowi młyn wodny, wybudowany w 1903 r. oraz kaszubska chałupa z 1929 r.
Zasady zachowania nad wodą
KILKA WAŻNIEJSZYCH ZASAD ZACHOWANIA NAD WODĄ: Planując wakacje nie zapominajmy o bezpiecznym zachowaniu nad wodą! KĄPIEMY SIĘ TYLKO W MIEJSCACH ODPOWIEDNIO ZORGANIZOWANYCH I OZNAKOWANYCH:
Telefony alarmowe: 112 – ogólny numer 997 – policja 998 – straż pożarna 999 – pogotowie ratunkowe 609 691 075 – baza WOPR Województwa Pomorskiego 609 690 646 – baza WOPR Województwa Pomorskiego 608 354 356 – Chojnickie WOPR 601 100 100 - numer ratunkowy nad wodą W razie wypadku zadzwoń, podając miejsce zdarzenia, opisując sytuację, stan osób poszkodowanych i ich liczbę. Koniecznie podaj swoje nazwisko. Nigdy nie przerywaj pierwszy rozmowy z dyżurnym! |