Brusy Jaglie. Tam, 26 lutego 1934 roku urodził się Józef Chełmowski. Tam, w malowniczym obejściu, pełnym rzeźb, obrazów, instrumentów muzycznych i starych przedmiotów - mieszkał i pracował nasz wyjątkowy twórca. Jego artyzm wymyka się wszelkim kanonom, a w swojej twórczości czerpał z bogactwa spuścizny kulturowej Pomorza, głęboko zakorzenionej w chrześcijańskim systemie wartości. Artysta stworzył swoistą ekspozycję wynikającą z jego religijności, światopoglądu i własnego systemu wartości oraz z wpojonych zasad moralnych. Józef Chełmowski zajął się twórczością artystyczną w wieku 40 lat. W 1972 roku po raz pierwszy Jego rzeźby eksponowane zostały na wystawie „Rzeźby ludowej Polski Północnej” w Sopocie. Pierwszą indywidualną wystawę zorganizowało, w 1986 roku, Biuro Wystaw Artystycznych w Bydgoszczy. Odtąd uczestniczył w wielu ważnych wydarzeniach kulturalnych. Na przestrzeni minionych lat miał wiele indywidualnych i zbiorowych wystaw w Polsce i za granicą. Dziś Jego dzieła znajdują się w zbiorach prywatnych kolekcjonerów, m. in.: w Polsce, Francji, Niemczech i Szwecji. Są też ozdobą wielu kolekcji muzealnych w Polsce i w Stanach Zjednoczonych. Największe zbiory znajdują się w Muzeum Zachodnio – Kaszubskim w Bytowie, Muzeum Etnograficznym w Toruniu i Muzeum Narodowym w Gdańsku, Jego prace podziwiać można także w Muzeum Okręgowym im. Leona Wyczółkowskiego w Bydgoszczy i Muzeum Etnograficznym w Chojnicach. Na temat Jego oryginalnej twórczości i osobowości powstało kilka realizacji filmowych, setki artykułów prasowych, kilka prac magisterskich i wiele broszur towarzyszących Jego indywidualnym wystawom. Prace Józefa Chełmowskiego poruszają zagadnienia filozoficzne, moralne, zawierają treści związane z ludzkim losem, dotykają regionalizmu, polityki, wydarzeń historyczno-patriotycznych i sakralnych. Jego twórczość jest pełna szczerości, wzrusza niekonwencjonalnymi pomysłami. Wypływa ze szczerego, spontanicznego spojrzenia na otaczającą rzeczywistość. Motywy i inspiracje płyną z czterech źródeł: obserwacji życia codziennego w najbliższym wiejskim otoczeniu, analizy ludzkich zachowań, oglądu tego, co wydarzyło się na świecie oraz obszaru religii i metafizyki. Józef Chełmowski pozostawił po sobie cenną kolekcję rękodzieła ludowego, w domu zaś urządził stałą wystawę w formie muzeum regionalnego. Jego prace spotkać można w wielu zakątkach zaborskiej ziemi: stacje drogi krzyżowej w kościele w Kaliszu Pomorskim, kapliczki przydrożne, w których pojawiały się nie tylko sceny religijne, ale również patriotyczne. Wykonał trzy rzeźby do Ołtarza Papieskiego w Sopocie. Był wielokrotnie doceniany i nagradzany. W 1998 roku Uchwałą Rady Miejskiej w Brusach przyznano mu tytuł Zasłużonego Obywatela Miasta i Gminy Brusy. W 2004 roku został laureatem Pomorskiej Nagrody Artystycznej w kategorii „Kultura regionalna” przyznanej przez Samorząd Województwa Pomorskiego, a w roku 2006, za wieloletnią pracę twórczą i zasługi dla kultury ludowej, został odznaczony przez Ministra Kultury srebrnym medalem Gloria Artis. W sobotę, 6 lipca 2013 roku, po 79 latach, w dzień XV Zjazdu Kaszubów, wielki mistrz Józef Chełmowski zakończył swą artystyczną i filozoficzną podróż, pozostawiając nam świadectwo wspaniałego życia. Życia pełnego pasji, bogatego w emocje, wrażenia, niejednokrotnie wyjątkowe chwile, a zarazem życia skromnego i spokojnego w miejscu, gdzie czas się zatrzymał.

Inf. Gmina Brusy.